Doktora Tezi Görüntüleme | |||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||
| Özet: | |||||||||||||||||||||
.E.chrysorrhoea'nin araştırma süresince Doğu Karadeniz Bölgesinde ve 1988-89 yıllarında kitle üremesi yaptığı Erzurum -Hınıs 'ta ki konukçu bitki türleri ve zararı tespit edilmiştir. Zararlı, orman ağaçlarından en fazla Sapsız meşe (Q.petraea) ile çalılardan Yabani gül (R.canina), Geyik dikeni (Crataegus spp.) meyve ağaçlarından Elma (M.communis), Armut (P.communis) ve Çakal eriği (P.spinosa) üzerinde görülmüştür. Hınıs'ta 3000 ha 'lık salgın sahasının her m2 'sindeki 3-5 meşe ağaçcığının üzerinde en az 2 -3 ve çoğu kez 3 -5 adet kışlama kesesinin bulunduğu tespit edilmiştir. Kışlama keselerinin içinde ortalama 115 adet larva sayılmıştır. E.chrysorrhoea'nin bölgede aynı zamanda bir halk ve çevre sağlığı zararlısı durumunda olduğu tespit edilmiştir. E.chrysorrhoea'de erkek : dişi cinsiyet oranı 1/1 'dir. Erginlerin kanat açıklığı, erkekte ortalama 28.53 + 0.51 dişide 33.39 + 1.0 mm 'dir. Çiftleşmemiş erginlerin ömrü erkekte ortalama 5.28 + 0.13 dişide 6.52 + 0.19 gündür. Çiftleşmiş erkeklerin ortalama 4.69 + 0.29 dişilerin 4.82 + 0.26 gündür. Çiftleşmiş dişi kelebekler ortalama 290.5 + 22.4 adet yumurta koymuş ve bu yumurtaların % 99.34 'ünden 16.25 + 0.45 gün sonra larva çıkmıştır. Çiftleşmiş dişilerden beslenmiş olanlar ortalama 85.9 + 10.3 ve beslenmemiş olanlar ise 36.4 + 6.9 adet yumurta koymuş fakat bu yumurtaların hiç birinden larva çıkmamıştır. Larvalar, yumurtadan çıktıktan sonra 3 deri değiştirip kışlığa çekilmişler ve yaklaşık 200 gün süren diyapozdan sonra da 4 deri daha değiştirip VIII. dönem sonunda olgunluğa erişmiştir. Larva dönemlerinin her birine ait baş kapsül genişlikleri sırasıyla ortalama 381.1 + 3.9, 451.1 + 6.9, 654.3 + 5.5, 882.6 + 6.0, 1028.0 + 12.7, 1386.3 + 14.9, 1946.9 + 24.6 ve 2821.7 + 24.8 mikron 'dur. Olgun larvalar son deri değiştirme tarihinden itibaren ortalama 10.72 + 0.82 ve 12.04 + O.59 gün sonra koza örmeğe başlamış ve erkekler ortalama 2.7 + 0.35, dişiler 2.57 + 0.23 gün içinde prepupa olmuştur. Bu tarihten itibaren erkekler ortalama 3.01 + 0.29, dişiler ise 2.42 + 0.22 gün sonra pupa olmuştur. Pupa boy ve ağırlıkları erkek ve dişide sırasıyla ortalama 13.1 + 0.27, 15.42 + 0.42 mm ve 0.161 + 0.007, 0.222 + 0.009 gramdır. Pupa döneminin uzunluğu, erkeklerde birinci yılda ortalama 16.07 + 0.25, ikinci yılda 17.49 + 0.62 gün ve dişilerde 15.5 + 0.31, 16.16 + 0.5 gün olmuştur. M.versico1or, E.chrysorrhoea'nin en etkili larva parazitlerinden biridir. M.versicolor'un zararlı üzerindeki etkililiği % 23.5 olmuştur. Kelebek larvasının beslenmeyi kesmesinden ortalama 2.36 + 0.54 gün sonra içindeki M.versicolor larvası dışarı çıkıp pupa olmuştur. Kelebek larvaları parazit larvanın terk etmesinden ortalama 7.5 + 1.04 gün sonra ölmüştür. Parazit, kelebek larvalarına diyapozdan önce yumurta koymuştur. M.versicolor'un I. generasyonunda pupa süresi ortalama 10.76 + 0.39 gün, ergin ömrü 10.13 + 0.31 gün olmuştur. II. generasyonda pupa süresi birinci yılda ortalama 6.61 + 0.19 gün, ikincide 6.55 + 0.23 gündür. Bu generasyonda ergin ömrü beslenmiş bireylerde ortalama 9.15 + 0.34 gün ve beslenmemiş bireylerde 5.81 + 0.14 gündür. İkinci generasyonda parazitin larva süresi 20 gün dolayında olmuştur. 1987-88 ve 1988-89 generasyonlarında, E.chrysorrhoea ve M.versicolor’un en yüksek miktarlarda pupa ve ergin oldukları tarihler arasında sırasıyla birinci yılda ortalama 12-15 ve 23 gün, ikinci yılda ise 13-17 ve 25 günlük süreler mevcuttur. Bütün bunlardan, M.versicolor’un aynı yıl içindeki biyolojisinin, tamamen E.chrysorrhoea’nın bijolojisine bağlı olarak değiştiği sonucu ortaya çıkmıştır. Olgun kelebek larvalarının beslemeyi kesmesi veya koza örüp pirepupa olmasından 4-6 gün sonra içindeki olgun C.concinnata larvası dışarıya çıkıp pupa olmuştur. Bu esnada kelebek larva veya pirepupaları ölmüştür. Bu parazitin E.chrysorrhoea üzerindeki etkinliği %5.12 olmuştur. C.concinnata’nın pupa süresi ortalama 8.47 + 0.35 gün ve ergin ömrü 5.46 + 0.3 gün olmuştur. Ayrıca şekerli su ile beslenen parazit sineklerinin 8-7 gün yaşadıkları tespit edilmiştir. E.chrysorrhoea pupaları erginleşme tarihine 2-3 gün kala Co60 kaynağı ile 3, 4, 5, 10 ve 12 bin ratlık dozlarla irradiye edilmiş ve tümünden ergin çıkmıştır. Çıkan ergin bireyler karşı cinsten bireylerle çiftleştirilmiştir. Yukarda ki doz seviyelerinde irradiye edilmiş erkeklerin normal dişilerle çiftleştirilmesinden sırasıyla ortalama 265.5 + 46.58, 234.46 + 28.10, 235.9 + 30.1, 236.0 + 47.2 ve 205.0 + 37.49 adet yumurta sağlanmıştır. Bu yumurtaların sırasıyla ortalama 186.9 + 53.13, 107.92 + 44.51, 42.72 + 14.2 ve 0.016 tanesinden larva çıkmıştır. Aynı dozlarda irradiye edilen ve normal erkeklerle çiftleştirilen dişiler sırasıyla ortalama 221.0 + 64.68, 204.67 + 56.76, 171.8 + 43.76, 112.3 + 20.48 ve 102.1 +18.0 adet yumurta koymuş ve sadece ilk iki doz seviyesinde irradiye edilen dişilerin koyduğu yumurtalardan ortalama 11.6 + 7.12 ve 1.92 + 1.6 adet larva çıkmıştır. Bu durumda E.chrysorrhoea pupalarının ergin çıkışına 2-3 gün kala 5000 radlık gamma ışını ile irradrasyonu dişide, 10000 radla irradrasyonu ile erkekte tam kısırlık meydana getirmiştir. Çiftleşmiş normal ve irradiye edilmiş erkekleri ergin ömrü ortalama olarak birbirine eşit olmuştur. Dişi kelebekte ise, sadece 10 ve 12 bin radla irradiye edilen bireylerin ömrü normal bireylerden ortalama %13.9 ve 23.2 daha az olmuştur. Tüm doz seviyelerinde, irradiye edilen erkek ve dişi kelebeklerin karşı cinsten normal bireylerle kontrol grubu oranında başarılı şekilde çiftleştikleri tespit edilmiştir. E.chrysorrhoea’nin gamma radrasyonuna karşı hassas olduğu ve düşük doz seviyesinde kısırlaşan erkeklerin dişileri bulma ve çiftleşme istekleri yönünden normal erkeklerle aynı yetenekte ve onlara tam rakip oldukları tespit edilmiştir.
| |||||||||||||||||||||